Objawienia
W południowo-wschodnim regionie Włoch, zwanym Apulią, na górze Gargano, w mieście Monte Sant’Angelo znajduje się jedno z najsłynniejszych w Kościele katolickim sanktuariów ku czci świętego Michała Archanioła. Na szczycie góry, na wysokości 856 m n.p.m., wznosi się bazylika, określana mianem Niebiańskiej Bazyliki, gdyż jako jedyna świątynia na ziemi nie została poświęcona przez człowieka.
Początki sanktuarium sięgają końca V. Najstarsze źródła pisane, w których można znaleźć o nim wzmianki, to dwa listy papieża św. Gelazego I pisane na przełomie 493 i 494 roku do biskupów oraz Liber de apparitione Sancti Michaelis in Monte Gargano z VIII wieku, gdzie zostały opisane objawienia św. Michała Archanioła.
Po raz pierwszy Archanioł objawił się w 490 r. biskupowi Sipontu, św. Wawrzyńcowi. Wydarzenie to poprzedziła historia bogatego rolnika, któremu zagubił się najpiękniejszy byk w stadzie. Kiedy po długim poszukiwaniu w końcu odnalazł zwierzę – klęczało ono na szczycie góry u wejścia do groty. Ponieważ nie mógł do niego dotrzeć, w gniewie chwycił za łuk i wypuścił strzałę. Strzała jednak zawróciła i zraniła strzelającego. Wydarzenie to tak przestraszyło rolnika, że udał się do biskupa, który po wysłuchaniu opowieści zarządził trzy dni modlitw i pokuty. Trzeciego dnia biskupowi objawił się św. Michał Archanioł i zapewnił go o świętości tego miejsca. Przekonywał również, że przebaczone tam zostaną ludzkie grzechy, a modlitwy zanoszone do Boga będą wysłuchane. Święty Michał Archanioł polecił biskupowi, by udał się w góry i poświęcił grotę. Hierarcha jednak odłożył to w czasie i nie wykonał polecenia Archanioła.
Następne objawienie miało miejsce ok dwóch lat później podczas wojny między Longobardami a Grekami. Wtedy dzięki wstawiennictwu Św. Michała Archanioła miasto Siponto zostało w cudowny sposób ocalone od wojsk nieprzyjaciela. Podczas trzech dni zawieszenia broni biskup oddawał się pokucie i modlitwie. Trzeciego dnia ukazał mu się książę wojsk niebieskich, który przepowiedział całkowite zwycięstwo.
Po tym wydarzeniu biskup utwierdził się w przekonaniu, że objawienia nie były złudzeniami i postanowił w końcu poświęcić grotę. Zaplanował uroczystość, ale uprzedził go sam Archanioł. Objawił się on biskupowi żeby oznajmić, że osobiście już to uczynił. Kiedy biskup wraz z duchowieństwem i ludem przybyli na miejsce, zobaczyli kamienny ołtarz przykryty szkarłatnym suknem, a nad ołtarzem zawieszony krzyż. Oprócz tego, jak przekazuje legenda, Święty Michał na znak swojej obecności pozostawił na skale odcisk stopy dziecka. Grota ta zyskała określenie „Niebiańskiej Bazyliki”, gdyż jako jedyna na świecie nie została poświęcona ręką ludzką.
W 1656 roku Michał Archanioł objawił się po raz ostatni. Miało to miejsce podczas szalejącej na terenie dzisiejszych Włoch dżumy. Kiedy ówczesny biskup, zdając sobie sprawę z zagrożenia jakie niosła ze sobą choroba, zwrócił się z prośbą o pomoc do św. Michała, w pokoju pałacu biskupiego dało się słyszeć trzęsienie ziemi i w olśniewającym blasku ukazał się Archanioł. Polecił on biskupowi, żeby poświęcił kamyki pochodzące z groty i wyrył na nich inicjały jego imienia. Niedługo potem miasto oraz każdy, kto posiadał poświęcony kamień, został uwolniony od zarazy.
Sanktuarium
Pierwsza budowla chrześcijańska w stylu preromańskim, wzniesiona w epoce bizantyjskiej, została usytuowana poniżej groty. Następnie, między VII i VIII w., Longobardowie dobudowali bazylikę, przez którą wchodziło się do sanktuarium.
Na główny dziedziniec sanktuarium prowadzi żelazna brama. Przechodząc obok niej uwagę skupia na sobie majestatyczna dzwonnica zwana wieżą andegaweńską. Wybudowana została przez Karola I Andegaweńskiego w 1274 roku. Na jej szczyt prowadzą wykute w marmurze schody. Podwójne wejście do sanktuarium ozdobione jest bogato dekorowanymi portalami. Na lewym portalu widniej napis: „Przejmujące jest to miejsce. Jest ono domem Bożym i bramą niebios”, natomiast na prawym znajduje się tekst przypominający o wyjątkowym poświęceniu tego miejsca przez samego Michała Archanioła: „Poświęcenie tej bazyliki nie jest waszą sprawą. Ten, który ją wybudował, sam ją poświęcił i konsekrował”. Aby przejść do groty należy zejść po 86 stopniach trzynastowiecznych schodów. Zwieńczone są one portalem zwanym „Bramą Byka”, na którym znajduje się fresk przedstawiający scenę pierwszego objawienia. Następnie należy skierować się przez wewnętrzny dziedziniec. Na jego końcu dociera się do monumentalnych drzwi z brązu z 1076 roku, gdzie na 24 tablicach przedstawiono biblijne sceny z aniołami oraz wyobrażenia objawień Michała Archanioła. Niebiańska Bazylika składa się z dwóch części: pierwszej – murowanej – utrzymanej w stylu gotyckim, drugiej – dużej wapiennej groty – będącej dziełem natury. Ukończenie budowy nawy murowanej datuje się na rok 1237 lub 1295. W centralnym miejscu groty ustawiona została ustawiona figura Michała Archanioła.
Figura Św. Michała Archanioła
Figura Św. Michała Archanioła wykonana jest z białego marmuru z Carrary. Wyrzeźbił ją Andrzej Contucci w 1507 roku, a pomysłodawcą jej stworzenia był kard. Antonio z Monte San Savino. Figura ma 130 cm wysokości i przedstawia Św. Michał Archanioła jako wojownika w stroju legionisty rzymskiego, pod którego stopami leży pokonany Szatan. Szatan ukazany jest pod postacią potwora o twarzy małpy i z ogonem węża, natomiast twarz Archanioła jest młodzieńcza i pełna pokoju. Archanioł w uniesionej prawej ręce trzyma miecz w geście gotowym do uderzenia. Figura Św. Michała Archanioła ozdobiona jest skrzydłami koloru złotego, które zostały dodane później, na miejsce oryginalnych z marmuru. Całość została ulokowana w urnie wykonanej ze srebra i z kryształu pochodzącego z Czech i umiejscowiona na bloku skalnym, pokrytym płytami z marmuru. Miecz, który trzyma Archanioł, jest co roku niesiony w procesji w dniu św. Michała, a z okazji świąt figurę ozdabia się koroną i wkładaną na lewą rękę bransoletą z wizerunkiem orła.
Uroczystości odpustowe
Główne uroczystości odpustowe obchodzone są na Monte Sant’Angelo 8 maja i 29 września. Pierwsza data jest rocznicą objawień Michała Archanioła, druga nawiązywała do czasu poświęcenia bazyliki ku czci Archanioła, a obecnie w tym dniu Kościół katolicki wspomina trzech wielkich archaniołów: Michała, Rafała i Gabriela. Obchody 29 września mają bardzo uroczysty charakter. Przed uroczystościami odprawiana jest nowenna. W samo święto, podczas uroczystych nieszporów, z figury Św. Michała Archanioła kustosz sanktuarium wyjmuje miecz, z którym w uroczystej procesji przechodzi się ulicami miasta. Oprócz miecza w procesji niesie się również replikę figury. W tym dniu chłopcy przebierają się za św. Michała. Po ulicach biega wówczas kilkudziesięciu małych „michałków” ubranych na biało, z tarczami i mieczami.
Od lipca 1996 roku sanktuarium opiekują się polscy księża ze zgromadzenia św. Michała Archanioła, potocznie zwani michalitami. Pełnią oni posługę duszpasterską oraz prowadzą dom pielgrzyma „Casa del Pellegrino”, w którym znajduje się 160 miejsc noclegowych, kaplica i sala konferencyjna. Organizowane tam są rekolekcje indywidualne i grupowe, kongresy, konferencje a także sympozja. Michalici zapewniają codzienną duchową pomoc, istnieje również możliwość spowiedzi w języku polskim.
Przez stulecia sanktuarium św. Michała Archanioła odwiedzane było przez wielu papieży, a także przez wielu świętych. Wśród nich warto wymienić m.in. św. Franciszka z Asyżu, św. o. Pio oraz św. Jana Pawła II, który w przemówieniu wygłoszonym w 1987 roku w anielskim sanktuarium przypominał: „Bramy piekielne nie przemogą Kościoła, ale to nie znaczy, że jesteśmy wolni od prób i od walki przeciw zasadzkom Złego. W tej walce Archanioł Michał stoi u boku Kościoła, aby go bronić”. Papież podkreślał wtedy także, że walka z demonem jest aktualna również dzisiaj, ponieważ on wciąż działa w świecie.
W 1886 roku papież Leon XIII po odprawionej mszy świętej miał widzenie, po którym napisał modlitwę do św. Michała Archanioła. Od 124 lat służy ona za oręż w walce z pokusami Złego:
Święty Michale Archaniele, broń nas w walce,
a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź nam obroną.
Niech go Bóg poskromić raczy, pokornie prosimy,
a Ty, Książę Wojska Niebieskiego, Szatana i inne złe duchy,
które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą,
mocą Bożą strąć do piekła.
Amen.
