Mont Saint-Michel (franc. Abbaye du Mont-Saint-Michel, bret. Menez Mikael, pol. Wzgórze Świętego Michała) – skalista wyspa pływowa w Zatoce Wzgórza Świętego Michała (franc. Baie du Mont Saint-Michel), w południowo-zachodniej Normandii, połączona z kontynentalną Francją groblą długości 1800 metrów.
Na wyspie wzniesione zostało sanktuarium Michała Archanioła. Oryginalna nazwa sanktuarium to po łacinieMons Sancti Michaeli in periculo mari (Wzgórze Świętego Michała w niebezpiecznym morzu) lub Mont Saint-Michel au péril de la mer (po francusku).
Obecnie wzgórze Saint-Michel stanowi naturalne centrum gminy Mont-Saint-Michel (w departamencie Manche, w administracyjnym regionie Dolna Normandia).
Architektura sanktuarium oraz zatoka z dużymi pływami morskimi sprawiają, iż jest to jedno z najchętniej odwiedzanych miejsc w Normandii. Według danych gromadzonych w ramach Projet Mont-Saint-Michelmiejsce to zwiedza rocznie średnio 3,2 mln osób, co powoduje, że jest to najczęściej poza Paryżemodwiedzana atrakcja turystyczna we Francji. Wiele budowli wyspy zaklasyfikowano jako pomniki historii, a miasto jako całość otrzymało ten przywilej w 1962 roku. Od 1979 roku stanowi część Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.
Historia
Celtowie
Wokół Mont Saint-Michel rozciągał się w starożytności las Scissy, wówczas jeszcze niezalany morzem, siedziba dwóch plemion celtyckich. Zdaniem opata Gilles’a Derica, historyka bretońskiego z XVIII wieku, w tamtych czasach wzgórze było poświęcone Belenowi, galijskiemu bogu Słońca.
Rzymianie
Zasługą przybyłych do Armoryki Rzymian była budowa sieci dróg przecinających całe jej terytorium: jedna z nich, łącząca Dol-de-Bretagne z Fanafmers (Saint-Pair), biegła na południe od Mons Belenus (Góry Belena). W miarę podnoszenia się poziomu wód w kanale La Manche, droga była stopniowo przesuwana ku wschodowi, aż do całkowitego połączenia się z tą, która obecnie przebiega przez Avranches. Wyspa w tym okresie była znana jako Mont Tombe (łac. Góra Cmentarna). Mieszkający w pobliżu Rzymianie rozwijali kult boga słońca, nazywanego przez nich Mitrą. Według miejscowej legendy z tego okresu, na wzgórzu pochowano w złotych butach i trumnie Juliusza Cezara.
Początki ery chrześcijańskiej
Chrześcijaństwo pojawiło się w Armoryce około IV wieku naszej ery. Wówczas w połowie wysokości wzgórza została wzniesiona kaplica poświęcona św. Szczepanowi, pierwszemu męczennikowi chrześcijańskiemu. Po niej pojawiła się następna u stóp skały ku czci św. Synforiana, pierwszego męczennika Galów. Kaplice czuwały nad siedzibami pustelników pod opieką proboszcza z Astériac (Beauvoir).
Według legendy w 709 roku biskupowi Avranches, świętemu Aubertowi, objawił się Michał Archanioł, prosząc o zbudowanie kościoła na skale[5]. Biskup dwukrotnie zlekceważył prośbę aż do momentu, kiedy św. Michał, dotknąwszy palcem biskupiej głowy, wypalił w niej dziurę, ale pozostawił nieszczęśnika przy życiu. Czaszka św. Auberta z owym otworem przechowywana jest do dziś w katedrze w Avranches. Krótko potem została zbudowana pierwsza kaplica w grocie, a poprzednia nazwa Mont-Tombe została zastąpiona Mont-Saint-Michel-au-péril-de-la-Mer. Podczas budowy według legend doszło do rzekomych cudów – poranna rosa wyznaczyła zarys fundamentów, skradziona krowa ukazała się nagle tam gdzie powinien lec pierwszy złom granitu, trzymane na rękach niemowlę odsunęło stopami głaz zagradzający drogę oraz ukazanie się świętego Michała który wskazał źródło słodkiej wody.
Opactwo benedyktyńskie[edytuj]
Hrabiowie z Rouen, potem książęta Normandii, hojnie obdarowali zakonników, zmuszonych przez Normanów do ucieczki na obronną z natury wyspę. Mont Saint-Michel nabyło ponadto znaczenia strategicznego po przyłączeniu w 933 roku półwyspu Cotentin do księstwa Normandii i znalezieniu się na granicy z księstwem Bretanii.
Książę Ryszard I Nieustraszony (943–996) podczas swych pielgrzymek do sanktuarium oburzał się, że mnisi zlecali wykonywanie obrzędów religijnych świeckim duchownym, płacąc im za tę czynność. Wystarał się więc u papieża Jana XIII o bullę dającą mu prawo przywrócenia porządku w klasztorze i w 966 roku, wraz z mnichami przybyłymi z Saint-Wandrille, założył nowe opactwo benedyktyńskie (opactwo Fontenelle).
W 1256 i 1264 roku, pielgrzymkę do opactwa na Mont Saint-Michel odbył Ludwik IX Święty[6].
Bogactwo i siła nowego opactwa, jak też i prestiż sanktuarium, przyciągały tłumy pielgrzymów, co trwało aż do okresu reformacji. U stóp sanktuarium powstało miasteczko oferujące pielgrzymom gościnę. Opactwo nieprzerwanie cieszyło się względami książąt normandzkich, a następnie królów Francji.
W czasie wojny stuletniej opactwo zostało opasane nowym pierścieniem murów obronnych, teraz obejmujących także miasteczko. Anglicy próbowali je kilkakrotnie zdobywać, ale bezskutecznie. Pamiątką po jednym ze szturmów są dwie machiny oblężnicze pozostawione pod murami Mont Saint-Michel.
Począwszy od 1523 roku opata sanktuarium wyznaczał bezpośrednio król Francji, powierzając często pełnienie tej funkcji osobie świeckiej i dając jej prawo korzystania z dochodów klasztornych. Na terenie opactwa zostało zbudowane więzienie i klasztor się wyludnił. Przyczyniły się też do tego wojny religijne. W 1622 roku klasztor przeszedł w ręce benedyktynów z kongregacji świętego Maura, fundatorów szkoły, tylko w niewielkim stopniu troszczących się o utrzymanie budowli w dobrym stanie.
Zaniedbanie i ponowny rozkwit po rewolucji francuskiej
W trakcie rewolucji francuskiej wyspa zmieniła nazwę na Mont-Michel i Mont-Libre.
Z rokiem 1791, w następstwie rewolucji francuskiej, ostatni mnisi zostali wydaleni z opactwa, które zostało zmienione w więzienie. Począwszy od 1793 roku przetrzymywano w nim ponad trzystu księży odmawiających przyjęcia nowej konstytucji cywilnej. W 1794 roku na szczycie wieży dzwonniczej została zainstalowana stacja telegrafu optycznego. Tym samym Mont Saint-Michel zostało włączone w szlak linii telegraficznej z Paryża do Brestu.
W 1835 roku więzienie zostało poddane oględzinom architekta Eugène Viollet-le-Duca. Wobec protestów przeciwko aresztowaniu socjalistów Martina Bernarda, Armanda Barbès i Auguste Blanqui dekretem cesarskim z 1863 więzienie zamknięto. Opactwo przeszło następnie w ręce biskupa z Coutances.
Po regulacji rzeki Couesnon, która zmieniła stosunki wodne w zatoce, powodując jej zamulenie oraz ufortyfikowaniu grobli w 1879 roku Mont Saint-Michel przestał być wyspą, lecz stał się raczej głęboko wysuniętym w morze cyplem. Z okazji tysięcznej rocznicy powstania przypadającej na rok 1966 niewielka liczba zakonników znów osiedliła się w klasztorze.
W 2012 roku zakończony został projekt o nazwie Projet Mont-Saint-Michel ogłoszony 16 czerwca 2006 roku przez premiera Francji i władze regionu. Budżet projektu wynosił 164 miliony Euro, a jego celem było wybudowanie zapory na rzece Couesnon mającej spowodować odmulenie zatoki i przywrócenie Mont-Saint-Michel charakteru prawdziwej wyspy.
22 lipca 2014 roku otwarty został nowy most na wyspę zaprojektowany przez architekta Dietmara Feichtingera.
Mont-Saint-Michel, granitowa wyspa o wysokości 78 m u normandzkiego wybrzeża Francji, w zatoce Mont-Saint-Michel, zwieńczona opactwem benedyktynów; popularny ośrodek turystyczny. Tyle mówi leksykonowy zapis – ale jest on daleki od rzeczywistości na Mont-Saint-Michel, gdzie z każdym krokiem odżywa przeszłość, gdzie na Grande Rue, wąskiej uliczce prowadzącej przez wioskę do stóp opactwa, pomimo dużego zagęszczenia sklepów z pamiątkami, restauracji i hoteli, pomimo zwisających markiz, zapachów z kuchni i tłumu turystów, granitowe mury, schody, wieże i krypty opowiadają swoją długą historię. Historię czy legendę? Nikt nie jest w stanie tego zweryfikować. Jak głosi legenda, żyjącego na przełomie VII i VIII wieku biskupa Avranches, św. Auberta, nawiedził we śnie Archanioł Michał, który nakazał mu postawienie na olbrzymiej pobliskiej skale kaplicy. Po przebudzeniu Aubert powątpiewał jednakże w prawdziwość przekazanego we śnie przesłania. Wówczas św. Michał ukazał się powtórnie. Gdy Aubert i tym razem zawahał się – Michał Archanioł pojawił się po raz trzeci, dotykając jego czoła palcem. To dopiero przekonało Auberta, by w 708 roku rozpocząć budowę kaplicy na skale.
Skała Auberta znana była wówczas jako Mont Tombe (Wzgórze Cmentarne), ponieważ miejsce to stanowiło w przeszłości celtycki cmentarz. W owym czasie morze nie wdarło się jeszcze tak głęboko w ląd i Mont Tombe było otoczone podmokłym lasem Scissy. Legendy głoszą, że kapłani celtyccy, zwani druidami, oddawali na tej skale cześć słońcu, co później, za panowania Rzymian, kontynuowano pod postacią kultu boga słońca Mitry. Kiedy Aubert wybudował na wzgórzu kaplicę, panowanie boga słońca zakończyło się definitywnie; zastąpił je kultem św. Michała, przywódcy niebiańskiej armii.
Dla utrzymania kultu św. Michała wódz normański, Ryszard I, sprowadził tu w roku 966 benedyktynów. Wkrótce Mont-Saint-Michel było jednym z najczęściej odwiedzanych przez pielgrzymów miejsc w średniowieczu. Król Filip II August († 1223) rozbudował kościół i klasztor. Rewolucja Francuska wypędziła zakonników z wyspy św. Michała (1792-1799), powstało tam więzienie. Benedyktyni wrócili tu dopiero w roku 1966.
Kto chce iść śladami rycerzy i mnichów, potrzebuje dobrej kondycji, ale wysiłek ten nie pójdzie na marne. Można zabłądzić w labiryncie sal, w stęchłych i mrocznych podziemnych pomieszczeniach, w których ongiś więźniowie obsługiwali kierat. Służył on do transportu na górę żywności i wody pitnej.
Można wspiąć się aż na dach po słynnych schodach więzienia Gautier albo też krętymi schodami, których stopnie wydeptane są przez wiele pokoleń, na wysokość wież. Po zwiedzeniu Salle des Hotes – sali przyjęć ważnych gości, Salle des Chevaliers – czteronawowej sali rycerskiej o długości 20 m, Crypte des gros Piliers – z 19 filarami o obwodzie 5 m każdy i wspaniałego krużganka nad salą rycerską z 220 wykwintnymi kolumnami z granitu, zaczynamy rozumieć, dlaczego Mont-Saint-Michel jest jedynym w swoim rodzaju pomnikiem średniowiecznej architektury sakralnej budownictwa fortyfikacyjnego. Z murów obronnych roztacza się wspaniały widok na całą wyspę i nie potrzeba dużo fantazji, by móc sobie wyobrazić, co się działo z napastnikami ze stałego lądu, gdy po pełni księżyca przychodziła szczególnie wysoka fala. Na parkingu, poniżej zbudowanej w 1879 roku grobli z drogą dojazdową długości 1800 m, stoi tablica ostrzegająca turystów, by usunęli swój pojazd przed przypływem. Oblegający to miejsce w poprzednich stuleciach musieli kierować się przypływem i odpływem morza, gdyż w przeciwnym wypadku groziło im zatopienie albo też ich statki osiadały nagle na piasku. Pomimo to klasztor wielokrotnie płonął. Jednak za każdym razem odbudowywano go. Ostatecznie – budynki pozawalały się, a w 1790 roku klasztor został rozwiązany.
Dzisiaj Mont-Saint-Michel broni się tylko przed inwazją turystów, których rocznie przybywa tu ponad dwa miliony w celu zwiedzenia góry i starej kaplicy Saint-Michel-au-Péril-de-la-Mer, co znaczy św. Michał w morskim niebezpieczeństwie. Dzisiejszemu Mont-Saint-Michel grozi niebezpieczeństwo raczej ze strony lądu. Grobla z drogą dojazdową i inne budowane w zatoce groble spowodowały, że naniesiony przez przypływy piasek i muł osadza się w zatoce. Jeśli nic nie ulegnie zmianie, już niedługo skalista wyspa z kościołem, klasztorem i wioską stanie się półwyspem. Każdy przypływ nanosi w ciągu niewielu godzin 100 000 ton osadów. Z tego tylko 3% zabiera z powrotem odpływ. Każdego roku zostaje w zatoce 50 000 ciężarówek nowego mułu i piasku. Nie pozostaje nic innego, jak zniszczenie grobli albo przynajmniej wybudowanie w niej kilku przejść wodnych połączonych mostami. Handlarze pamiątek, właściciele hoteli i restauracja są temu przeciwni. Nic dziwnego, gdyż dwa miliony turystów rocznie to podstawa ich egzystencji.
Pielgrzymki
Dwa razy w roku, w pierwszą niedzielę maja i 29 września, do Mont Saint-Michel przybywają tłumy pielgrzymów-katolików. W te dni odbywają się uroczystości związane z kultem świętego Michała Archanioła. Liczba pielgrzymów wynosi zwykle około 60 tysięcy.
Media
