„Jest to specyficzne miejsce bólu, pamięci, nadziei i modlitwy, niespotykane w takiej postaci nigdzie na świecie. Zwłaszcza w obrębie Kościoła rzymskokatolickiego. Góra Krzyży ma bowiem wymiar religijny, jest narodowym sanktuarium. Znajduje się ona koło Szawel na Żmudzi, jakieś 200 km na północny zachód od Wilna. Historycy spierają się, czy góra była wcześniej ośrodkiem pogańskiego kultu, czy płonął na nim „święty ogień” podtrzymywany przez kapłanki, a ludzie składali ofiary pogańskim bogom. Po chrzcie Litwy na górze miał stanąć kościół , ale bóg Perkunas rozbił go gromem, tworząc jednocześnie na górze przełęcz. Historycy śladów świątyni nie stwierdzili, ale odkryli resztki murów zamku. Kiedy powstała na górze tradycja stawiania krzyży dokładnie nie wiadomo. Prawdopodobnie po Powstaniu Listopadowym, choć najpewniej dopiero po Powstaniu Styczniowym. Na górze władze carskie dokonywały egzekucji ujętych powstańców. Tu też ich grzebano. Okoliczni mieszkańcy, by uczcić ich pamięć zaczęli stawiać na górze krzyże. Ich liczba rosła powoli. W 1895r. było ich 150, w 1914- 200, 1932- 300, 1940- 400. Lawinowo ilość krzyży zaczęła rosnąć podczas sowieckiej okupacji Litwy. Góra Krzyży stała się niejako sanktuarium oporu przeciwko moskiewskiej dominacji. Stawiano tu krzyże dla uczczenia bojowników o wolność Litwy, poległych w ruchu oporu, uwięzionych bądź wywiezionych na Sybir. Góra Krzyży szybko stała się świadectwem wiary i wyrazem nastrojów społeczeństwa litewskiego. Ustawiono na niej w sumie 2,5 tys. krzyży, na których według pełnomocnika d.s. religii umieszczono napisy o „dwuznacznej” lub wręcz „antyradzieckiej treści”. Na górę przybywali, tak jak do innych miejsc kultu, pielgrzymi, co denerwowało władze. Nie potrafiły bowiem przy pomocy „tradycyjnych” metod zrealizować uchwały KC KPZR z 1954 r. „O wielkich niedociągnięciach w propagandzie naukowo-ateistycznej i środków jej udoskonalenia”. Stwierdzono w niej, że w wyniku aktywizacji działalności Kościoła obserwuje się zwiększenie liczby obywateli uczestniczących w obrzędach (…) i pielgrzymujących do „miejsc świętych”.”
fragment tekstu ze strony https://kresy.pl/kresopedia/gora-krzyzy-sanktuarium-bolu-i-nadziei/
