Już pierwsi chrześcijanie, pochodzący przede wszystkim z nawróconych Żydów, otoczyli to miejsce szczególną czcią, choć na nim nie budowali żadnego sanktuarium. Po upadku drugiego powstania żydowskiego w roku 135 cesarz Hadrian II sprofanował wszystkie miejsca święte i nad grotą betlejemską zasadził gaj ku czci Adonisa. Pogański kult w miejscu narodzin Jezusa nie trwał długo, a sytuacja zmieniła się radykalnie po edykcie tolerancyjnym Konstantyna Wielkiego. Jego matka, św. Helena przybyła do Ziemi Świętej po soborze nicejskim (326 r.) wraz z biskupem Jerozolimy Makarym, obecnym na soborze, aby nawiedzić miejsca święte. Za jej sprawą powstały wtedy trzy bazyliki: Grobu Pańskiego w Jerozolimie, Eleona na Gorze Oliwnej i nad Grotą Narodzenia w Betlejem. Ta ostania została zniszczona w czasie powstania Samarytan w roku 529, a odbudowana za panowania cesarza Justyniana ok. 540 roku.
W roku 614 Persowie zniszczyli prawie wszystkie sanktuaria chrześcijańskie. Z tego pogromu zachowała się tylko betlejemska bazylika, gdyż zdobywcy zauważyli na jej frontowej ścianie mozaikę przedstawiającą pokłon Mędrców, w orientalnych strojach. Sanktuarium odbudowane przez krzyżowców do dziś zachowuje strukturę z IV i VI wieku.
Obecnie możemy wejść do prastarej pięcionawowej bazyliki która pod prezbiterium kryje Grotę Narodzenia. Bazylika obecnie należy do ortodoksyjnych Greków, tak samo jak i ołtarz nad miejscem narodzenia Jezusa w Grocie Narodzenia, w której katolicy posiadają niewielką część, zawierającą skalny żłób i ołtarz poświęcony tajemnicy pokłonu Mędrców, na którym można odprawiać katolickie Msze święte. W samej bazylice lewe skrzydło obok prezbiterium zajmują ortodoksyjni Ormianie. Natomiast obok starożytnej bazyliki znajduje się katolicki kościół św. Katarzyny, zbudowany przez franciszkanów w osiemdziesiątych latach dziewiętnastego wieku i w roku 1999 gruntownie przebudowany, przy którym prowadzą oni miejscową parafię. W tym kościele odprawiają się transmitowane na cały świat Pasterki w noc Bożego Narodzenia.
Bazylika Narodzenia z zewnątrz swoją surowością przypomina średniowieczną fortecę, której fasada zamknięta jest murami trzech klasztorów; franciszkańskiego, greckiego i ormiańskiego. Do wnętrza prowadziły kiedyś trzy wejścia, dzisiaj pozostało jedno i to tak niskie, że każdy zwiedzający musi się schylić – oddać pokłon miejscu, w którym przyszło na świat Słowo Wcielone. Wejście zostało obniżone, aby nikt nie wprowadzał do Bazyliki zwierząt, w szczególności, aby nie wjeżdżano do niej na koniach, co czynili muzułmanie.
Świątynia zbudowana jest na planie krzyża, jej długość wynosi 53,90 m, a szerokość 26,20 m. Cztery rzędy kolumn wykonane z różowego kamienia, zwieńczone korynckimi kapitelami, dzielą świątynię na pięć naw. Pod posadzką w nawie głównej znajdują się resztki mozaiki z IV wieku, odkryte podczas prac archeologicznych w 1936 roku. W prezbiterium możemy oglądać ikonostas wykonany z drewna cedru libańskiego. Z dwóch stron chóru Bazyliki kamienne stopnie prowadzą do Groty Narodzenia.
Wzmianka Ewangelisty o żłobie może odnosić się do zbudowanej przez ludzi stajni lub do naturalnej groty, przystosowanej do przechowywania bydła, jako miejsca urodzenia Jezusa. Judeochrześcijanie, których wierzenia zostały zawarte w Ewangeliach apokryficznych, już wcześnie ustalili to miejsce jako grotę, gdyż stajnia byłaby miejscem rytualnie nieczystym, natomiast tradycję o grocie uzupełnili opowiadaniem o niezwykłej światłości, która czyniła ją jednym z istotnych miejsc kultycznych. Natomiast według Ewangelii św. Łukasza żłób był znakiem rozpoznawczym dla pasterzy: A to będzie znakiem dla was: znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie(Łk 1,12).
Okolice Betlejem, w których hodowano i wypasano liczne stada, obfitowały w liczne groty, które doskonale nadawały się do przechowywania bydła w porze nocnej, a także służyły pasterzom za schronienie. Wśród tych licznych grot tradycja chrześcijańska wskazuje na jedną, w której Maryja porodziła swego Syna. Jest to grota leżąca w pobliżu miasta, co wskazuje na fakt, że narodzenie Jezusa miało miejsce w porze zimowej, jak to zostało przyjęte w liturgii.
Dziś Grota Narodzenia Jezusa znajduje się pod centralnym miejscem Bazyliki, która została zbudowana za czasów Konstantyna Wielkiego i odbudowana po zburzeniu za Justyniana, będąc najstarszą zachowaną Bazyliką w Ziemi Świętej. W grocie tej wyróżniają się dwa miejsca. Jedno wskazuje na narodzenie Jezusa i oznaczone jest gwiazdą o czternastu ramionach z wyryta inskrypcją: Hic de Virgine Maria lesus Christus natus est(Tu z Dziewicy Maryi narodził się Jezus Chrystus). Na drugim znajduje się kamienny żłób. Ponieważ w grocie oprócz oświetlenia elektrycznego, używa się lampek oliwnych dlatego też jej ściany pokryto tapetami ogniotrwałymi ofiarowanymi w1874 roku przez Mac-Mahona, prezydenta Republiki Francuskiej. Mają one zabezpieczyć przed pożarem.
Czternaście ramion wskazuje na Dawidowe pochodzenie Jezusa. W mieście Dawida narodził się jego oczekiwany Potomek, którego mesjańskim określeniem będzie „Syn Dawida”. Do tej samej symboliki liczbowej nawiązuje układ rodowodu, jaki znajduje się na początku Ewangelii św. Mateusza, w którym podane są trzy gałęzie przodków Jezusa, z których każda zawiera czternaście imion.
Tradycja wiąże ze żłobem betlejemskim obecność przy narodzeniu Jezusa wołu i osła. Ewangelie kanoniczne nic nie wspominają na ten temat, ale w Ewangeliach apokryficznych pojawia się motyw tych zwierząt z wyraźnym powołaniem się nie na historię, ale na tekst proroka Izajasza (Iz 1,3).
źródło: „W Ojczyźnie Chrystusa”
