Sanktuarium i objawienia
Wieś Gidle znajduje się na między Częstochową a Radomskiem, a otaczają ją wody rzek Wartyi i Wiercicy. Przypomina ona niewielkie miasteczko – posiada rynek i trzy kościoły. Najstarszy, drewniany, pochodzi z XV wieku, kiedyś pełnił rolę kościoła parafialnego. Drugi kościół, to stojąca na uboczu pozostałość po pustelni kartuzów, pochodzi z 1754 roku. Trzecia świątynia to okazały kościół Dominikanów. To właśnie on jest Sanktuarium Matki Bożej Gidelskiej. Został wybudowany przez architekta Jana Buszta. Warto podkreślić, że czasy budowy kościoła przypadły na niezwykle trudny okres dziejów Rzeczypospolitej. Konsekracja miała miejsce w 1656 roku, tuż po obronie Jasnej Góry przed Szwedami i złupieniu całego kraju przez najeźdźców. Sanktuarium skrywa w sobie największy skarb – maleńką, bo mierzącą tylko 9 cm figurkę Matki Bożej z Dzieciątkiem. Początek jej historii sięga roku 1516. Według tradycji gidelski rolnik, Jan, Czeczek, orał pewnego dnia swoje pole. W pewnym momencie jego woły zatrzymały się, padły na kolana i mimo otrzymywanych batów nie chciały iść dalej. W pewnym momencie rolnik dostrzegł bijącą z ziemi jasność, która pochodziła od kamiennego wizerunku Najświętszej Maryji Panny. Wieśniak zabrał go do domu i schował na dnie skrzyni z odzieżą. Kiedy on i jego żona stracili wzrok zajęła się nimi pewna pobożna kobieta. To ona opowiedziała proboszczowi i figurce i od tego momentu rozpoczął się czas publicznej czci oddawanej Maryji. Figurka została umyta i przeniesiona do kościoła parafialnego. Wodą z umycia figurki Czeczkowie przetarli swoje oczy i natychmiast odzyskali wzrok. Do dzisiaj na pamiątkę tamtego wydarzenia zachował się zwyczaj „kąpiółki” – w czasie uroczystości odpustowych dokonuje się ceremonialnego obmycia figurki w poświęconym winie.
Cudowne znaki, które działy się przy figurze, sprawiły, że została ona przeniesiona na miejsce swojego odnalezienia i umieszczona w kapliczce w formie drewnianego słupa. Dzisiaj ten słup można oglądać przy ołtarzu w kaplicy matki Bożej. Z czasem wzniesiono większą drewnianą kapliczkę, a w roku 1615 właścicielka Gidel, Anna z Rosocic Dąbrowska, sprowadziła tu dominikanów. Wybudowali oni barokowy kościół na planie krzyża o trzech nawach i dwóch wieżach. Klasztor związany był z losami naszej Ojczyzny i wraz z nią przeżywał trudne czasy. Mimo represji władz zaborczych, włącznie z likwidacją zakonu w 1901 r., klasztor przetrwał. Był jedyną ostoją narodowości i patriotyzmu w okolicy, a później stał się miejscem odrodzenia prowincji dominikańskiej w wolnej Polsce. 19.08.1923 r. cudowną figurkę koronowano koronami papieskimi. 23.08.1998 r. nadano sanktuarium gidelskiemu godność bazyliki mniejszej. W 2000 r. przy sanktuarium powstała gidelska Kalwaria.
Wystrój i architektura
Cudowną figurkę Matki Bożej umieszczono w specjalnie skonstruowanym, bogato rzeźbionym ołtarzu w bocznej kaplicy po prawej stronie nawy głównej. Nie wiadomo, kto był architektem i wykonawcą tego wspaniałego ołtarza, ale do dziś zachwyca on zarówno swoim pięknem i przemyślanym rozwiązaniem architektonicznym. Figurka umieszczona została w w centralnym miejscu, w niszy stanowiącej rodzaj relikwiarzu. Niszę otacza wiele małych kolumienek, tworzących świetną perspektywę dla bardzo małej figurki. Takie umiejscowienie figury powoduje, że jest ona optycznie wyeksponowana i skupia na sobie wzrok, przez co jest dobrze widoczna nawet z dalszych odległości.
Wewnętrzny wystrój kościoła był stopniowo ubogacany na przestrzeni wieku XVII i XVIII. Oryginalnym akcentem kościoła, zakrystii i korytarza dolnego w klasztorze jest bogata gipsatura i sztukateria w tzw. typie lubelsko-kaliskim (II poł. XVII wieku).
Obecny rokokowy ołtarz główny został zbudowany w 1796 roku po rozebraniu pierwotnego ołtarza, który był mniejszy i mniej okazały. Z niego pochodzą prawdopodobnie niektóre figury, przechowywane w klasztornym muzeum. Centralną część głównego ołtarza zajmuje obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, namalowany przez Michała Stachowicza. Ołtarz związany jest z chórem zakonnym, oddzielonym od prezbiterium specjalną ozdobną ścianką. W stallach chóru umieszczono obrazy świętych dominikańskich, namalowane również przez M. Stachowicza.
Po lewej stronie nawy głównej znajduje się kaplica św. Jacka, założyciela dominikanów w Polsce. Kaplicę ufundował wojski piotrkowski Wojciech Gniewosz w 1653 roku. Przedmiotem szczególnej czci w kaplicy św. Jacka są relikwie ręki tegoż świętego, przechowywane w specjalnie skonstruowanym, przenośnym relikwiarzu. W pierwszą niedzielę po 17 sierpnia w szczególny sposób obchodzi się odpust św. Jacka połączony z błogosławieństwem dzieci.
W części końcowej naw bocznych i przy filarach nawy głównej zbudowano dziesięć ołtarzy. W 1766 roku usunięto dwa z nich przy wejściu do świątyni, aby uzyskać lepszą perspektywę dla całego kościoła. Pozostało więc osiem: ołtarz Jezusa Ukrzyżowanego, Matki Bożej Bolesnej, Matki Bożej Różańcowej (z zasłoną przedstawiającą męczenników sandomierskich: bł. Sadoka i jego współbraci), Imienia Jezus, św. Dominika – założyciela zakonu, św. Piotra z Werony – pierwszego męczennika dominikańskiego, św. Tomasza z Akwinu – najwybitniejszego filozofa i teologa średniowiecza, i na koniec ołtarz poświęcony trójce świętych: Rochowi, Sebastianowi i Rozalii.
Do stylu barokowego kościoła dostosowana jest ambona oraz sześć rzeźbionych konfesjonałów. Posadzkę marmurową w trzech nawach ułożył w 1854 roku Piotr Schmidt. Nie tak dawno, podczas prac remontowych, odkopano kilka wygładzonych, regularnych kamieni, które być może były fragmentami poprzedniej kamiennej posadzki.
Obecny prospekt organowy pochodzi z lat 1796 – 1797 i zbudował go organmistrz Wilhelm Scheffler z Przeręba. Z poprzednich organów zbudowanych w latach 1670 – 1671 przez Jana Garlickiego z Częstochowy pochodzą prawdopodobnie figurki aniołków grających na instrumentach muzycznych, które obecnie stanowią ozdobę wystroju zakrystii. W latach trzydziestych XX wieku przeprowadzono całkowity remont organów, w czasie którego wymieniono całą trakturę organową.
Uzdrowienia
Matka Boża w Gidlach cieszy się sławą Uzdrowicielki chorych i jest uważana za szczególną patronkę rolników i górników. Wiele uzdrowień dokonało się przez wino z kąpiółki. Również obecnie wino to uznawane jest za posiadające moc leczenia. Figurkę MB Gidelskiej nawiedzali nie tylko zwykli pielgrzymi, ale także królowie Polski: Zygmunt III Waza wraz z synami Władysławem IV, Janem Kazimierzem i Aleksandrem Karolem, Michał Korybut Wiśniowiecki i August II Mocny.
Media
