„W gotyckiej bazylice pw. św. Mikołaja Bp., duchowym sercu grodu biskupa Chrystiana, jednego z najstarszych miast diecezji toruńskiej, znajduje się wizerunek, który od 350 lat przyciąga wiernych ufających Jej opiece.
Już za panowania pierwszych Piastów na grudziądzkiej Zamkowej Górze stała warownia strzegąca granic państwa przed plemieniem Pomezanów. W 997 r. św. Wojciech rozpoczął w jej pobliżu misję ewangelizacyjną. W tutejszym grodzie nadanym przez księcia mazowieckiego Konrada przebywał Chrystian, biskup misyjny Prus. Książęce nadanie pochodzi z 1222 r. Wcześniej pojawiła się kaplica pw. św. Michała Archanioła, najstarsza świątynia Grudziądza, który uzyskał prawa miejskie w 1291 r. 5 lat po śmierci biskupa (1245 r.), władający ziemią chełmińską od początku lat 30. XIII w. Krzyżacy przystąpili do budowy zamku. Razem z warownią powstała kaplica pw. Najświętszej Maryi Panny konsekrowana w 1299 r. Pod koniec XIII w. mieszkańcy miasta korzystali także z kościołów: pw. św. Jerzego i Świętego Ducha. W 1286 r. rozpoczęło się trwające ponad stulecie stawianie fary pw. św. Mikołaja ukształtowanej architektonicznie na wzór bazylikowy. Do 1934 r. był to jedyny kościół parafialny. W jego dziejach znajdujemy odbicie burzliwych losów miasta: grabieże z czasów wojny trzynastoletniej i „potopu”, gehennę duszpasterzy w 1939 r., pożary i zniszczenia (najdotkliwsze w marcu 1945 r.) Dwukrotnie przejmowali go protestanci. W czasie zaborów był ostoją dla katolickiej ludności polskiej. Kiedy w wolnej Polsce po 1920 r. rozkwitło życie religijne i z parafii św. Mikołaja wydzielono nowe, farę zaczęto nazywać „matką kościołów grudziądzkich”. 1 grudnia 1992 r. bp Andrzej Suski podniósł farę do godności kolegiaty, a 20 lipca 2010 r. papież Benedykt XVI przyznał jej tytuł bazyliki mniejszej. Skarbem kościoła jest wizerunek Matki Bożej Łaskawej zwanej Grudziądzką.”
