„(..) W niedługim czasie po wybudowaniu świątyni, w której umieszczono cudowną figurę Matki Bożej, ziemia pomorska stała się terenem licznych wojen prowadzonych między Polską a Krzyżakami o Pomorze Wschodnie. W 1454 r. król Kazimierz Jagiellończyk wcielając Prusy do państwa polskiego, wypowiedział wojnę zakonowi krzyżackiemu znaną w historii pod nazwą wojny trzynastoletniej (1454-1466). Podczas tej prowadzonej ze zmiennym szczęściem batalii zniszczeniu uległ również kościół w Rywałdzie. Nie wiemy jednak, gdzie umieszczono wówczas cudowną figurę Matki Bożej.
Do końca XVI wieku nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące Rywałdu, który po przyłączeniu Pomorza do Rzeczpospolitej Jagiellońskiej należał do starostwa w Radzyniu woj. chełmińskiego. Około 1590 r. wybudowano w Rywałdzie Królewskim nowy kościół (drugi z kolei) z „drzewa zrębowego”, w którym umieszczono rzeźbę Matki Bożej. Panująca na terenie Pomorza reformacja, zwalczająca zwłaszcza wszelkie objawy starodawnego kultu cudownych obrazów i figur, nie sprzyjała rozwojowi kultu Cudownej Madonny. Wiadomo wszakże, że kościół rywałdzki nie został zamieniony na zbór protestancki, jak to praktykowano w innych miejscowościach pomorskich. Fakt ten dowodzi pośrednio, że ówcześni właściciele Rywałdu, którymi byli kolejni starostowie radzyńscy byli katolikami.
Ze skąpych wiadomości źródłowych wiadomo, że świątynia w Rywałdzie została znacznie zniszczona podczas dwóch wojen szwedzkich (w 1626-1629 i 1655-1660). Pomimo zniszczeń materialnych i postępującej dezorganizacji życia religijnego parafii rywałdzkiej, kult Matki Bożej rozwijał się. Świadczą o tym, niektóre wota z XVII w. istniejące do dnia dzisiejszego oraz szczęśliwie zachowane od zniszczeń opisy cudów. (..)”
żródło: strona parafialna
żródło zdjęć: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sanctuary_in_Rywałd
