O Sanktuarium
Romański kościół w Tropiu wygląda malowniczo – położony jest na stromej skale nad brzegiem Dunajca. Patroni sanktuarium – św. Świerad i Benedykt to pustelnicy, którzy około 1000 roku przez lata tutaj żyli.
W bogatym wnętrzu kościoła warto zwrócić szczególną uwagę na ołtarz z XVII-wiecznym obrazem przedstawiającym św. Świerada i Benedykta adorujących Matkę Bożą, chrzcielnicę, która jest ukryta za trzyczęściowym obrazem oraz wiele pięknych fresków i malowideł.
Grota Matki Bożej w skale
Powyżej kościoła znajduje się plebania i dom pielgrzyma. Jest też zadaszona altana dla pielgrzymów, w której można odpocząć. Parę metrów dalej biegnie droga. Idąc nią na południe dojdziemy do groty Matki Bożej w skale.
Cmentarz ofiar głodu i cholery
Za kościołem znajduje się cmentarz ofiar głodu i zarazy cholery z 1847 roku. W samym Tropiu zmarło wtedy 510 osób. W zasadzie nie ma grobów, ponieważ zmarłych chowano w grupowych mogiłach. Jest tylko kamienny krzyż i kapliczka.
Pustelnia i źródło św. Świerada
Idąc dalej dojdziemy do Pustelni św. Świerada – kaplicy upamiętniającej miejsce pustelniczego życia świętego. Poniżej pustelni wchodzimy na ścieżkę prowadzącą w las i dość stromym podejściem dojdziemy do źródła, z którego wodę czerpał św. Świerad. Idąc dalej ścieżką przejdziemy Drogę Krzyżową – Kalwarię Polskich Świętych, której zakończenie znajduje się nad kościołem.
Tropia
Tropie to, obok Gniezna kolebka polskiego chrześcijaństwa, które przenikało tutaj z Nitry, gdzie u schyłku IX wieku biskupem był św. Metody. W Tropiu spędzili większość swojego życia i mieli tu swoje pustelnie święci Świerad i Benedykt.
Wieś Tropie należy do gminy Gródek nad Dunajcem w powiecie nowosądeckim. Położona jest nad sztucznym, wybudowanym w pierwszej połowie XX wieku jeziorem, które powstało w wyniku spiętrzenia wód Dunajca przez tamę w Czchowie. Wokół – malownicze stoki Pogórza Rożnowskiego w Beskidzie Wyspowym. Szczególnie warto odwiedzić sanktuarium, gdzie znajdują się relikwie pierwszych polskich świętych i korzenie chrześcijaństwa w Polsce.
Od XI wieku do dziś
Kościół w Tropiu zbudowany jest na kilkudziesięciometrowej skale nad brzegiem Jeziora Czchowskiego. Powstał najprawdopodobniej w połowie XI wieku, należy zatem do najstarszych zabytków Małopolski. Został ufundowany ok. 1045 r. przez Kazimierza Odnowiciela, a poświęcony przez św. Stanisława Męczennika ok. 1073 r. Potwierdzają to badania archeologiczne, przeprowadzone w Tropiu w latach 1959-66. O romańskim pochodzeniu kościoła świadczy fresk w prezbiterium, jeden z najstarszych w Polsce, przedstawiający popiersie węgierskiego władcy św. Stefana. Z okresu romańskiego zachowały się w kościele w Tropiu fragmenty polichromii wewnątrz prezbiterium oraz w starej gotyckiej zakrystii. W XIII wieku kościół uległ poważnym zniszczeniom podczas najazdu Tatarów. Z okresu po przebudowie kościoła pozostało do dziś kilka gotyckich pamiątek, m.in. rzeźba Zmartwychwstałego i XV-wieczny obraz przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem, ze św. Barbarą po prawej i św. Katarzyną po lewej stronie. Wizerunki świętych w takim ustawieniu noszą nazwę sancta conversatio – rozmowa, obcowanie świętych.
Duży barokowy obraz w prezbiterium przedstawiający koronację Matki Bożej i adorujących ją świętych patronów kościoła, świętych pustelników Świerada i Benedykta, pochodzi z 1626 r. Obok kolan św. Świerada widoczny jest herb rodu Ośmiorogów-Gierałtów, zapewne fundatorów obrazu, którzy uznawali św. Świerada za jednego z członków swojej rodziny.
W 1641 r. ponownie konsekrowano kościół, jednak odnowiony i rozbudowany, ponieważ wcześniej uległ zniszczeniom na skutek okupacji ariańskiej. Wtedy dodano drugiego patrona – św. Benedykta, ucznia św. Świerada.
Św. Świerad
Św. Świerad urodził się pod koniec X wieku w okolicach Zakliczyna w chłopskiej rodzinie, zmarł w 1034 r. w Nitrze na Słowacji. Polskie imię Świerad powstało z połączenia prasłowiańskiego przysłówka „wsze” – „zawsze” oraz przymiotnika „rad” – radosny. W kalendarzach i słownikach można znaleźć jego życiorys pod zakonnym imieniem Andrzej. Prawdopodobnie podczas pielgrzymki do Ziemi Świętej Świerad zetknął się z palestyńskimi eremitami i – zafascynowany tym ideałem – przyłączył się do nich. Po ukończeniu 40 lat otrzymał pozwolenie na zamieszkanie w pustelni. Wrócił w ojczyste strony i osiadł w Tropiu. Sława jego świętości i cudownych uzdrowień, dokonywanych za jego pośrednictwem, rozchodziła się w okolicy. Znał i korzystał z rad Świerada św. Stefan I, król węgierski, który zapraszał pustelnika z Tropia do Nitry.
Świerad kanonizowany został już w 1083 r., z inicjatywy Władysława, króla Węgier, który był synem siostry Bolesława Chrobrego, Storady.
Świerad był pustelnikiem. Prowadził bardzo surowe, pełne umartwień życie. W duchowości tamtego okresu był to warunek uzyskania doskonałości i życia w bliskości Boga. To, co zdumiewa współczesnych, wówczas było postawą naturalną i godną pochwały. Tradycja mówi, że św. Świerad mimo surowych postów i umartwień miał pogodne usposobienie. Podczas uroczystości odpustowych ku jego czci święci się w Tropiu miód, który, wraz z leśnymi owocami, był pokarmem pustelników.
W pierwszą niedzielę Wielkiego Postu święci się orzechy. Według podań, św. Świerad na czterdzieści dni postu zabierał ze sobą jako całkowite pożywienie 40 orzechów, po jednym na dzień.
Święty uznawany jest także za opiekuna więźniów i nawracających się złoczyńców. Legenda mówi, że w cudowny sposób ocalił dwóch groźnych przestępców, którzy po nawróceniu poświęcili swoje życie modlitwie i ascezie. Do Tropia pielgrzymują więc przedstawiciele służby więziennej.
W Tropiu można oglądać również:
Dąb św. Świerada, pod skałą, na której zbudowany jest kościół; jest to resztka pnia starego dębu, legendarnej siedziby świętego Pustelnika, obecnie zabezpieczona daszkiem. Związana jest z nim legenda, mówiąca o tym, że kiedy doliną Dunajca przechodził umęczony podróżą pustelnik – Świerad, schronił się pod konarami tego dębu i posilił żołędziami; litościwe drzewo dało mu nocleg we wnętrzu swojego pnia.
Źródło „wody żywej”; znajduje się ono pod kościołem, wypływa jakby ze skały, na której stoi świątynia; pobór wody znajduje się obok dzwonnicy.
Kamieniołom pod sąsiednim wzgórzem obok kościoła; z niego pobierano materiał na budowę kościoła, a ostatnio na Różaniec Polskich Świętych.
Skałę św. Benedykta – jest to szczyt wyżej wspomnianego kamieniołomu nad brzegiem Dunajca. Szczyt skały zwieńczony został rzeźbą św. Benedykta, pustelnika; św. Benedykt, po umęczeniu na Słowacji, został zrzucony z podobnej skały do tamtejszej rzeki Wagu.
Skałę św. Świerada, w lesie, z niszą, w której znajdowała się pustelnicza siedziba św. Świerada; do niej ok. 1765 r. dobudowano kaplicę, zwaną dziś Pustelnią.
Źródło św. Świerada, w lesie, na prawo od Pustelni, zabezpieczone w XVIII wieku, z późniejszą kamienną obudową oraz rzeźbą św. Świerada z 1971 r.
